nr. 25 apríl 1995

Sigfús Magnússon
Guðmundur Bjarni Jósepsson

Tengdur við Internet - hvað svo?

Í síðasta fréttabréfi var stiklað á stóru varðandi tengingar við Internet í gegnum Reiknistofnun. Í þessari grein ætlum við að gera stuttlega grein fyrir því hvað hægt er að gera á netinu loksins þegar maður er kominn með þessa langþráðu tengingu.

Tölvupóstur
Segja má að tölvupóstfang notanda sé lykill hans að Internet. Tölvupóstfangið er einkvæmt auðkenni notandans meðal milljóna notenda netsins. Tölvupóstur er ein mikilvægasta þjónustan sem veitt er á netinu. Tölvupósturinn er gríðarlega mikið notaður eins og sést best á því að í nóvember í fyrra fengu notendur háskólanetsins samtals 74.000 skeyti eða að meðaltali tæplega 2.500 á dag.

Til eru nokkur kerfi til að senda og taka við tölvupósti. Þau vinsælustu eru elm, sem er vinsælasta kerfið á Unix, og Eudora sem er mikið notað bæði á Macintosh og PC. Í febrúarhefti fréttabréfsins í fyrra birtust notkunarleiðbeiningar fyrir elm. Eins er hægt að nálgast leiðbeiningar í gegnum WWW með slóðinni /HI/Stofn/RHI/Frettir/Handbok/kafli4_3.html

Hægt er að sækja handbók fyrir Eudora á Word formi með FTP til ftp.rhi.hi.is eða koma og fá hana á disklingi hjá Reiknistofnun. Reiknistofnun dreifir handbókinni einnig á Acrobat Reader formi ásamt Acrobat Reader forritinu. Þetta er gert vegna þess að ekki eru allir notendur með sömu ritvinnsluforritin og því auðveldar þetta dreifingu gagna og upplýsinga.

Fréttakerfið Usenet
Á fréttakerfinu Usenet kennir ýmissa grasa. Þetta er dreift upplýsingakerfi þar sem hver og einn getur birt fréttir og tilkynningar og rætt málin á opinberum vettvangi.

Í síðasta fréttabréfi var sagt frá þjónustu ClariNews á Usenet en eins og áður segir geta allir birt greinar um sín áhugamál á Usenet.

Usenet skiptist í fréttagrúppur (news groups) eftir viðfangsefnum, til dæmis tölvur, félagsmál, dægradvöl og vísindi. Ekki dugar þó svo gróf skipting og er því tölvugrúppunum skipt niður í undirflokka sem svo aftur skiptast í enn fleiri grúppur o.s.frv.

Skráaflutningur með FTP
Sum gögn eru of umfangsmikil til að fýsilegt sé að senda þau með tölvupóst. Þá kemur FTP (File Transfer Protocol til skjalana. FTP er hægt að nota til að nálgast gögn á vélum víðs vegar um heiminn. Þegar maður vill sækja gögn þarf að vita á hvaða vél þau eru og hvar á vélinni.

Til dæmis getur sá sem vill sækja forritið Eudora sótt það á vél sem heitir isgate.is. Forritið er í skráasafninu /pub/pc/windows og heitir eudor143.zip.

Macintosh notendur geta notfært sér FTP þjónustu ef þeir eru með forritið Fetch. Samskonar búnaður fyrir Windows er til dæmis Winsock FTP eða FTP sem fylgir PC-NFS. Undir Unix er gefin skipunin ftp.

Gopher
Gopher er það sem kallast dreift upplýsingakerfi. Hver sem er getur sett upp Gopherþjón og sett á hann þær upplýsingar sem hann vill. Hafi aðrir áhuga á þeim upplýsingum geta þeir tengst þessum þjóni og sótt þaðan upplýsingar.

Gopher er tiltölulega frumstæður en stendur þó fyllilega fyrir sínu ef menn hafa í huga að það eru upplýsingarnar sem skipta máli en ekki útlitið. Fyrir þá sem hafa meiri áhuga á útlitinu er bent á World-Wide Web

TurboGopher er til fyrir Macintosh og þykir nokkuð auðveldur í notkun. Fyrir PC eru til nokkrir biðlarar en þeir eru flestir óþjálir og erfiðir í uppsetningu.

World-Wide Web
Það væri að bera í bakkafullan lækinn að eyða miklu plássi hér í umfjöllun um WWW. Annars staðar í þessu blaði er stór grein um það hvernig hægt er að búa til sínar eigin heimasíður á Vefnum og í síðasta blaði var fjallað almennt um WWW með tilliti til Upplýsingakerfis Háskólans.

Vinsælasta forritið til notkunar á WWW er tvímælalaust Netscape. Þetta forrit er til fyrir Macintosh, Windows, Unix o.fl.

Með Netscape er hægt að notfæra sér alla þá þjónustu sem var nefnd hér á undan, með nokkrum takmörkunum þó. Hægt er að senda tölvupóst en ekki er þó hægt að taka við honum í Netscape. Netfréttir (Usenet) eru mjög aðgengilegar með Netscape en ekki er hægt að senda greinar með því.

Þessu upptalning er engan vegin tæmandi fyrir þá þjónustu sem Internet býður upp á. Að auki má nefna Telnet, sem gerir notanda kleift að tengjast fjartölvum og vinna á þeim hafi hann til þess leyfi. Til dæmis er hægt að nota Telnet til að tengjast Gegni, bókasafnskerfi Lands- og háskólabókasafns.

Einnig má nefna Archie, sem er forrit til að leita að hugbúnaði á netinu. Notandi gefur upp nafn á skrá sem hann vill finna og Archie leitar að fyrir hann. Vilji notandi hins vegar leita að skrá eftir innihaldi hennar kemur WAIS til skjalana.

IRC og Talk eru mjög en þessi kerfi gera fólki mögulegt að "„ræða saman" yfir netið.

Námskeið
Fyrir skömmu stóð Reiknistofnun fyrir námskeiði um Internet í samvinnu við starfsmannasvið. Námskeiðið fjallaði um tölvupóst og upplýsingakerfin Usenet, Gopher og WWW.

Námskeiðið var haldið tvisvar og var það fjórar klukkustundir í hvort sinn. Fjöldi þátttakenda var takmarkaður því hluti kennslunnar var verklegur og komust því færri að en vildu.

Námskeiðið byrjaði á því að farið var stuttlega í uppbyggingu netsins og þá grunnþjónustu sem það býður upp á. Tölvupóstur og notkun hans voru kynnt rækilega og síðan voru þáttakendur látnir gera verklegar æfingar.

Í seinni hluta námskeiðsins var farið nánar í upplýsingadreifingu á netinu og kerfin Usenet, Gopher og World-Wide Web voru kynnt. Notendur fengu svo verklega þjálfun í notkun þessara kerfa.

Á námskeiðinu kom berlega í ljós að þörfin fyrir það er mikil. Notendur heyra talað um Internetið og hitt og þetta sem tengist því en hafa ekki hugmynd um hvernig þeir geta sjálfir nálgast allar þær upplýsingar sem netið hefur að geyma.

Ætlunin er að bjóða upp á fleiri námskeið í framtíðinni og verða þau auglýst þegar þar að kemur.